Het kan allemaal in Almelo: hoe Saxion met waterstoftechniek werkt aan de energietransitie

“Zijn hier eigenlijk nog meer van dit soort bommen?” De vraag uit het publiek komt gezien de context wat onverwacht, maar is ook weer niet knettergek. Wie met proppen in zijn oren heeft rondgelopen en niet heeft geluisterd naar het verhaal van associate lector Waterstoftechnologie Benno Aalderink, kan het ronde gevaarte voor zijn neus qua uiterlijk zomaar eens verwarren met een explosief.

(Bijna) niets is minder waar, want waar bommen doorgaans zorgen voor problemen, moet het apparaat waar Aalderink deels achter schuil gaat juist zorgen voor een oplossing. Een ‘stack’ is het, een essentieel onderdeel van een elektrolyzer.

Deze mag dan van een gekocht apparaat zijn, maar aan een vergelijkbaar apparaat werkten Saxion-onderzoekers zoals Aalderink tijdens het project HYGENESIS. Doel van dat project van Saxion, de HAN, studenten en bedrijven, was in eerste instantie om een waterstof-elektrolyzer helemaal vanuit het niets te ontwerpen en te bouwen. Dat bleek iets te ambitieus, dus bleef het vooralsnog bij het ontwerpen; het bouwen is nu voor een latere fase voorzien.

Zinnenprikkelend

Een waterstof-elektrolyzer maakt van elektriciteit waterstof, in dit geval zelfs van zonne- en windenergie. En dat is belangrijk, zegt Aalderink, die vanochtend het ontwerp voor het eerst presenteerde, inclusief zinnenprikkelende augmented reality-presentatie.

En wel om (onder meer) twee redenen: de eerste is dat de waterstof die nu gebruikt wordt, bijvoorbeeld voor de industrie, doorgaans wordt gewonnen uit methaan. Daarbij komt relatief veel co2 vrij. Niet zo’n milieuvriendelijk proces dus. Met duurzaam gewonnen elektriciteit als input kan dat schoner.

De andere reden is misschien nog wel veel groter: het Nederlandse stroomnetwerk is overbelast. Waterstof kan daarbij een belangrijk rol spelen: door elektriciteit om te vormen tot waterstof valt het op te slaan. Het kan daarna, op momenten dat het nodig is, eventueel weer worden omgezet in elektriciteit. “Zo verlicht je dus het duurzame stroomnetwerk.”

Het apparaat dat Saxion-onderzoekers met studenten en bedrijven ontwierpen, is eigenlijk relatief bescheiden. Al is er wel een kleine zeecontainer nodig om het straks eventueel te huisvesten, schat Aalderink in. Het is goed voor 70 kilowatt. “Je zou er een vrachtwagen een dag op kunnen laten rijden.”

Heel de naastgelegen Bolletje-productielocatie erop laten draaien zou nog niet kunnen. “Maar voor hen zou het wel heel interessant kunnen zijn om er bij ons onderzoek mee te doen.”

Doel van het Saxion-project is dus niet om direct heel Nederland op deze manier te ontlasten, maar wel om onderzoek te doen naar de technologie, die verder te innoveren en daarvan te leren. Ook het opleiden van studenten is het belangrijk doel. Aalderink: “De afgelopen periode hebben toch 36 studenten waardevolle kennis opgedaan op het gebied van waterstof.”

Waterstof is vooralsnog ook nog geen wondermiddel. Om er echt grootschalig gebruik van te maken, zou er eerst geïnvesteerd moeten worden, bijvoorbeeld in infrastructuur, zoals leidingen. Al zijn daar wel ontwikkelingen in, zegt Aalderink.

Magic

Ook is er nog veel onbekendheid met het fenomeen, al gaat dat steeds beter, zegt hij ook. “Bijvoorbeeld bij omgevingsdiensten. Maar als samenleving zijn we nog niet gewend om te gaan met waterstof, zoals dat met aardgas bijvoorbeeld wel het geval is. Maar mits je er goed mee omgaat, kan je er gewoon heel veilig mee werken.”

Om waterstof te produceren is, wellicht niet verrassend, water nodig. Dat is niet zo duurzaam, want dat is een schaars goed. Daarom wordt gekeken met waterschap Vechtstromen naar manieren om juist afvalwater te gebruiken. Dat biedt aan beide kanten voordelen, is de gedachte, want bij elektrolyse komt zuurstof vrij, en dat is juist weer nodig om water te zuiveren.

Volgens Aalderink is er nog relatief weinig aandacht voor de ontwikkeling van dit soort decentrale waterstofelektrolyze. In dit project dus wel, en de verwachtingen zijn hooggespannen, blijkt uit de twinkeling waarmee hij zijn demonstratie gaf. Of de woorden waarmee hij de ‘stack’, dat kloppende hart van de elektrolyzer, introduceerde. “This is where the magic happens.”