Column: Efficiënt/effectief
Vorige week zag ik een beleidsstuk voor een niet nader te noemen gemeente in Twente dat als hoofdstuk 7 het kopje ‘efficiënte en effectieve organisatie’ had. Nu kom ik deze woorden wel vaker tegen, in die volgorde (3,5 miljoen hits op Google) maar blijkbaar komt andersom - effectief en efficiënt - nog vaker voor (4 miljoen hits).
Overigens komt de Engelse vorm efficiency dan ook weer regelmatig voor, terwijl effectiviteit vaak onvertaald blijft. Dit was dan toch denk ik de druppel die de emmer effectief deed overlopen, want ineens vroeg de Neerlandicus in mij zich af wat die woorden nu precies overal doen, wat ze betekenen (bestaat er een werkelijkheid waarin de ene variabele wel is en de ander niet, en andersom, of zijn ze voorwaarden van elkaar) en of dat niet enorm normatief is.
Ik vind het altijd bijvoorbeeld erg effectief (of efficiënt?) om de hele week allemaal rommel in mijn huis te laten slingeren om dat vervolgens één keer per week op te ruimen, maar ik kan me voorstellen dat niet iedereen dat vindt.
Op de opleiding was het WNT (Woordenboek der Nederlandse Taal, een soort VanDale voor nerds) hét naslagwerk. Een kleine zoekopdracht hierin leert mij dat het woord effectief al voor het eerst in 1659 werd gebruikt, maar dan in de betekenis van effectievelijk ‘”Voor ende aleer … dat de vrede daerop effectivelijck tot besluyt gebracht sal sijn”. Het woord betekent dan eigenlijk zoveel als daadwerkelijk efficiënt, als leenwoord uit het Latijn is zo mogelijk nog ouder, met eerste vermelding al in 1290. De meest gebruikte betekenis hiervan is werkend of werkzaam. Vooral die laatste kan dan ook betrekking hebben op organisaties, handelingen of middelen, terwijl de eerste vooral als bijwoord gebruikt werd.
Managementkringen
Tegenwoordig lijkt het woord vooral in managementkringen hip te zijn. Effectief gaat dan over het bereiken van doelen en efficiënt meer op de manier waarop dat gebeurt. Even een doordenkertje in één zin: ‘Ook met niet-efficiënt werken kun je effectief zijn, maar je bent dan wel meer tijd en energie kwijt’. Er bestaan vele sites die het verschil tussen beide uitleggen, overigens met allemaal namen als rendement.nl, jobbird, managementboek of leventje.nl (echt waar, dit verzin ik niet).
Ook op mijnsaxion.nl gaat het over efficiënt werken, en er bestaat zelfs zoiets als effectief onderwijs. Heel mooi natuurlijk, maar ik vraag me vooral af: Wie bepaalt wat doelmatig is en wat is dan de beste weg ernaartoe? Het gevaar van vaagtaal is dat het tegelijkertijd alles en niets zegt, en leeg is zonder betekenis. Oftewel, als je altijd maar bezig bent met iets efficiënter maken, verlies je uiteindelijk de reden uit het oog waarom je het in eerste instantie deed.
De Britse BBC-serie Yes minister laat zien dat het meest efficiënte ziekenhuis geen patiënten heeft. Zo heeft de meest efficiënte hogeschool vast geen studenten, en de niet nader genoemde Twentse gemeente geen inwoners. Effectief.
Gerelateerde artikelen
Hoogbegaafde student jaar later opnieuw tegenover examencommissie over beoordeling: “Vertrouwen is helemaal weg”
Een jaar nadat hij schikte met zijn examencommissie stond een hoogbegaafde student werktuigbouwkunde opnieuw voor het College van Beroep voor de Examens (Cobex). Hij vindt het onterecht dat zijn afstudeerverslag (opnieuw) werd afgekeurd. Zijn ouders uitten forse kritiek tijdens de zitting. “Dit is de slager die zijn eigen vlees blijft keuren.”
Maerhaba Yishake (42) haalde onlangs haar zwemdiploma’s; “Wil iedereen in het gezin eruit kunnen zwemmen”
Ze groeide op in Ürümqi in het noordwesten van China, de miljoenenstad die volgens Maerhaba Yishake het verst van een zee of oceaan verwijderd. Daar was het helemaal niet gewoon om als kind op zwemles te gaan. Maar hier, in Enschede, is het dat wel. Haar kinderen van 7 en 11 jaar oud haalden al een poos geleden hun diploma’s tot en met C. Gevolgd door 42-jarige moeder, die onlangs haar C diploma behaalde. “Als ik ook maar één iemand kan inspireren om te leren zwemmen, dan ben ik al blij.”
Toetsing van hbo-onderzoek moet geen nattevingerwerk zijn vindt Sarah Coombs; ze promoveerde op onderzoek van hogescholen
Welk nut? Welke kwaliteit? En: welke impact heeft onderzoek van hogescholen eigenlijk? Is dat überhaupt te meten of op een andere wijze zichtbaar te maken? Zoals bijvoorbeeld bij universitair onderzoek gebeurt? Sarah Coombs (45) is onderzoeksadviseur op Saxion en vroeg het zich al langer af: hoe toetsen hbo-onderzoekers of hun onderzoek effect heeft. Ze promoveerde via Saxion en Universiteit Leiden op hoe je de impact van onderzoek aan hogescholen zichtbaar kunt maken.