‘ADHD-Journalist’ Jelmer werd van school gekickt, nu slaat hij terug

Dat hij, Jelmer Visser (32), zo’n gevierde journalist zou worden als nu? Nee, daar droomde hij in zijn stoutste dromen nog niet van, vijftien jaar terug. Hij was 18 en net van de journalistieke opleiding getrapt.

Vissers corona-analyses zijn anno vandaag toch echt een spil in het coronadebat geworden. Hij kreeg duizenden volgers op Twitter. Bestuurders, politici en tv-makers als Arjen Lubach verlaten zich op zijn werk. De Volkskrant en buitenlandse kranten loofden het.

Iedere week duidt de datajournalist de coronacrisis op Europees niveau. Met een unieke set kaarten en datavisualisaties. "Geen media of instanties bleken zo de landen te vergelijken.’’ Hij creëerde zijn eigen niche.

Internationale doorbraak
Het begon met Nederlands werk. Visser maakte als één van de eersten overzichtelijke besmettingskaarten, nog voor overheidsclub RIVM dat deed. Grafische weergaves waarop de Nederlandse coronahaarden zichtbaar werden.

Hoe kan het dat deze Tukker nationaal en internationaal zo vooroploopt? Hij lacht: "Simpel: ik was er vroeg bij. Op Twitter volg ik niet alleen politici maar ook… Laat ik zeggen: journalistieke nerds. Uit allerlei landen. Zo las ik begin januari dat China een gebied zo groot als Frankrijk op slot deed. Een normaal griepje? Onbestaanbaar! Media hier schreven er niets over. What the hell, dacht ik. Ik wil er alles van weten.’’

Innovation Origins, een internationaal journalistiek platform, vroeg of Visser corona wilde volgen voor hen. Ze kenden zijn kracht om analyses aan visualisaties te koppelen. De rest is geschiedenis.

Van school gekickt
Hij dacht dit jaar, in al die aandacht en opdrachten, soms terug aan vroeger. "Aan die Jelmer met te weinig studiepunten, direct na het eerste studiejaar van de journalistieke opleiding getrapt. Met het volgende bindende studieadvies: meneer Visser, zoek alsjeblieft iets anders! Jij brengt geen enkel artikel tot een goed einde.’’

Was hij lui? Een feestnummer? "Nee. Ik had een ander probleem. Maar het duurde voordat ik wist wat het was.’’ Hij zal later uitleggen wat hij bedoelt.

Windesheim Zwolle wilde dus dat hij de journalistiek verliet, maar de journalistieke droom verliet Visser maar niet. "Alleen welke mediaopleiding zat op mij te wachten? Een afgekeurde student journalistiek.’’

Twitterstront
"Wel een mooie brug’’, lacht hij. "Ook bij mijn coronanieuws had niemand direct interesse in deze jongen.’’ Visser schreef over de eerste Nederlandse besmetting en gooide de volgende baksteen in de Twittervijver, ver voordat één politici het zag of durfde te zeggen: jongens, met corona is de grootste crisis na WOII aanstaande. "Het ging los. Twitterstront. Vuile paniekzaaier. Lelijke debiel. Veelal anonieme kerels stuurden die dingen naar mij.’’

De coronahaarden bleef hij desondanks publiceren. "Het grappige: in mijn eerste jaar bij Saxion kreeg je veel basisskills aangereikt. Photoshop, audio, videobewerking, die dingen. In Illustrator, wat ik toen dus leerde, maakte ik die coronakaarten.’’

Dat Saxion gaf Visser dus in 2010, na het Zwolse debacle, een tweede kans als mediastudent. Er startte een fonkelnieuwe studie Media, Information en Communication. Die werd met argwaan bekeken. Was er niet al een overkill aan journalistieke opleidingen en journalisten? Riepen bestuurders van bestaande opleidingen.

Beter dan RIVM
Het verschil Windesheim en Saxion was groot, schetst Visser. "Je werd in Zwolle opgeleid tot een basisjournalist. Notitieblok, pen, stropdas, toetsenbord. Dat gevoel. Je liep daar destijds achter de feiten van de journalistiek aan. Internetjournalistiek? Daar werd weinig mee gedaan, terwijl de journalistiek al hard die kant op ging.''

Op het Saxion gaat het bijna louter over digitale producties. "Ik ben geen maatstaf voor iedereen, uiteraard. Maar je leerde er skills: fotograferen, ontwerpen en schrijven. Misschien heb je aan al die praktische vakjes uiteindelijk nog wel meer. In Zwolle wilden ze je als journalist leren denken. Maar hoe ouder ik word hoe meer ik denk: journalist ben je of ben je niet.’’

Je denkt als journalist, of niet? "Precies: het journalistieke fingerspitzengefühl is er óf niet. Misschien kun je dan maar beter als aanvulling hele goede skills leren. Wat op het Saxion gebeurde.’’

Zoals kaarten maken. "Het klinkt wat aanmatigend, maar mijn eerste coronakaarten vond ik beter dan de eerste RIVM-kaarten.” Wat maakte zijn kaarten vooral beter? "Het RIVM is lang met bollen blijven werken, op plaatsen waar besmettingen waren. Onoverzichtelijk. Ik ging snel over op gemeenten en gaf ze een pastelkleur. Hoe donkerder hoe meer besmettingen. Later begon het RIVM ook zo te werken."

ADHD-achtig ventje
Bij zijn kaarten schreef Visser een analyse van de coronatoestand. Welke gebieden besmetten elkaar en hoe kwam dat? Werkverkeer, teruggekeerde vakantiegangers, familiebezoeken? Langere stukken waar focus voor nodig was. “Voorheen onbestaanbaar bij mij.’’

Het laatste gedeelte van zijn Saxion-opleiding moest Visser bijvoorbeeld een scriptie schrijven. “Nachtmerries. Ik heb dus een heel jaar over één scriptie gedaan. Ja, echt waar. Een vertieft gevoel. Waarom konden al die anderen binnen een paar maand die scriptie afronden en ik niet? Wat was er mis met mij?’’

De eerste periode als freelance journalist blijft hij eveneens moeite houden met het afronden van artikelen. “Ik liet onderzoeken doen, bij artsen. Pas relatief laat werd er ADD bij mij geconstateerd. Een ADHD-achtige aandoening. Bij ADHD is de drukte heel zichtbaar. Iemand doet druk. ADD is meer drukte in je hoofd. Je ervaart enorm veel prikkels, duizenden gedachten. Je bent snel afgeleid.’’

Hij kreeg medicatie. “Een geweldige hulp. Het kanaliseert mijn gedachten. Ik kreeg focus. Een zegen. Na al die jaren kwam ik erachter waarom het uitvoeren van dingen zo’n strijd kon zijn. Onrust in mijn hoofd dus. En zie nu: ik ben een jaar met één onderwerp bezig. Ongelofelijk, eigenlijk.’’

Funeste versoepelingen
Toen zijn Nederlandse kaarten wat sleets werden, kwam er een nieuw idee. “Dingen beginnen soms heel eenvoudig, bijvoorbeeld bij je moeder. De mijne riep: waarom is er geen kaart waarin we Europa en coronacijfers kunnen zien? En inderdaad, die was er niet. Op die manier kun je dus stromen zien aankomen, dacht ik.''

Visser besloot zelf data bij Europese overheidsinstanties te downloaden en de niet-bestaande kaart te maken. “Je zag vakantiegebieden in Frankrijk en Spanje die donker en donkerder werden. Nederland was in de zomer bijna van corona af. Rutte’s vakantieversoepelingen zijn eigenlijk cruciaal slecht geweest.”

Waarom? “We haalden corona terug. Hadden we toen de maatregelen streng gehouden, dan hadden we coronahaarden nu kunnen uittrappen, zoals in Australië. Dan had je, denk ik, alleen lokale lockdowns gehad. Noord-Groningen een besmetting? Even drie dagen lockdown, helaas. Dat werk. De rest van Nederland had kunnen doordraaien.’’

Zijn meesterwerk is misschien wel zijn vaccinatietabel. Een tijdlijn vanaf eind december tot Vissers' meest recente invoer. Het laat zien hoeveel vaccinaties landen deden per honderd inwoners. Vanaf december tot heden bewegen de staven met landenvlaggetjes. “Het lijkt inderdaad wel op een live weergave van een paardenrace." Het Verenigd Koninkrijk fier aan kop, en met Nederland als een kreupel paard in de achterhoede.

Met de dood bedreigd
De schaduwzijde in zijn verhaal blijven de anti-corona-fanaten. “Ik vind dat ik slechts de waarheid breng in statistiek, data en verhaal. En… Sommigen verdragen die waarheid niet. Dan word jij het kwaad. Ik ben daarom weleens met de dood bedreigd vorig jaar. En een keer gebeld door iemand, die wilde afspreken om mij een lesje te leren.’’

Raakt het hem? “Eerlijk gezegd niet zo. Ik zie mijzelf maar als een weerman die slecht weer op een zomerdag voorspelt. Op zo’n weerman kunnen sommigen ook boos worden.’’

Onlangs was Visser benieuwd. Wie van zijn Zwolse klas journalistiek, waar hij uit werd getrapt, was nou eigenlijk journalist geworden en gebleven? “En ik, de weggekickte student, bleek nog de enige te zijn... Ik heb wel even gelachen toen, ja.''