Na Samuel Paty: hoe zit het met zelfcensuur op Saxion?
De Franse docent Samuel Paty betaalde een afschuwelijke prijs voor het tonen van Mohammed-cartoons tijdens zijn lessen: hij werd onthoofd. Wereldwijd laaide daarna de discussie over zelfcensuur in het onderwijs op. Maar hoe zit dat eigenlijk op Saxion? Hoe gaan docenten en aanstaande docenten om met gevoelige onderwerpen?
Al een aantal jaren ligt er een historische uitgave van Charlie Hebdo in de bureaulade van docent Paul Hilferink. De uitgave bevat cartoons van de profeet Mohammed. Hij vertelt dat hij het blad graag wil laten zien. Zijn privémening is dat het ook gewoon moet kunnen: “We wonen in Nederland, waarom zou het raar zijn om cartoons van Mohammed te tonen?”
Toch ligt die uitgave nog steeds in zijn bureaulade. "Tot nu toe kan ik het ook gewoon vertellen, zonder de beelden te laten zien. Dus ik zie de meerwaarde niet. Ik weet niet of de dag ooit komt dat ik het blad uit de bureaulade haal. Maar tijden veranderen, dus wie weet.”
Bewust
Hilferink is zich als docent heel bewust van zijn formulering. Hij geeft les op de Minor Geschiedenis, daar geeft hij het vak Ideologieën en Wereldoorlogen. In zijn lessen legt hij vooral uit hoe het komt dat er oorlogen waren en zijn.
Hij vindt dat je als docent rekening moet houden met de gevolgen van je acties en uitspraken. Juist nu alles zich online afspeelt en alles opgenomen wordt. “Want wat gebeurt er als ik dat niet doe en de beelden bij GeenStijl terecht komen? Dat moet je niet willen.”
Zijn bewuste wijze van lesgeven verwart Hilferink echter niet met zelfcensuur. Hij houdt controversiële onderwerpen bijvoorbeeld niet compleet achter slot en grendel, maar bespreekt ze op een neutrale manier.
Veilige omgeving
Zijn neutrale wijze van lesgeven ziet hij als volgt voor zich: “Als leerkracht ben ik in dienst van het Saxion, mijn salaris wordt dus betaald met overheidsgeld. Dat betekent dat alles wat ik uit, maak, doe en bedenk, ten dienste van de samenleving is. Daar moet ik me ook bewust van zijn. Is het dan zelfcensuur? Dat denk ik niet. Ik denk dat het gewoon mijn functie is, want daar word ik voor betaald.”
Hilferink voegt hieraan toe dat het er niet toe doet wat hij ergens van vindt. Volgens hem is het belangrijker wat de samenleving ermee doet. “Met een groep studenten van diverse pluimage is een veilige omgeving enorm belangrijk. Ik moet hen de kans bieden om hun mening vrij te uiten, zonder als docent een geharnast standpunt in te nemen.”
Ik moet hen de kans bieden om hun mening vrij te uiten, zonder als docent een geharnast standpunt in te nemen
Kinderen
Yanissa Loos, vierdejaars pabostudente, realiseert zich net als Paul goed dat het als docent belangrijk is om op je formulering te letten. “Zeker in het basisonderwijs hou je veel rekening met de manier waarop je dingen brengt. Het zijn nog jonge kinderen.”
In het basisonderwijs komen kinderen van alle soorten niveaus samen, die op dezelfde manier onderwijs ontvangen. Daarom is het volgens Yanissa belangrijk om ten alle tijden neutraal en objectief te blijven als docent.
Toneelstuk
Binnen haar eigen klas op de pabo merkt ze dat er ruimte is om te discussiëren over controversiële onderwerpen, maar dit blijkt lang niet binnen iedere onderwijsinstelling te kunnen. “Toen ik stageliep op een internationale school moest ik samen met een handje vol andere studenten een toneelstuk opvoeren voor de groepen 3 tot 7. Het onderwerp was slavernij."
Het toneelstuk mocht echter niet worden opgevoerd omdat de school bang was dat het onderwerp gevoelig kon liggen voor de kinderen en hun ouders. "We begrepen de angst, maar we hadden hier natuurlijk al over nagedacht en het toneelstuk erop aangepast om niemand te beledigen."
Toch moest ze een ander onderwerp kiezen. "Het is jammer dat er op deze manier een groot onderdeel van de geschiedenis wordt weggelaten uit het onderwijs, bang voor de reacties.’’
Het is jammer dat er op deze manier een groot onderdeel van de geschiedenis wordt weggelaten uit het onderwijs, bang voor de reacties.
Respect
Dat er verschillende meningen zijn over het bespreken van gevoelige onderwerpen binnen het onderwijs is duidelijk. Maar zelfcensuur is niet nodig, beaamt zowel Yanissa als Hilferink. Het belangrijkste is om als docent neutraal en objectief te blijven. Hilferink sluit af met het motto: “De docent doet ertoe.”
Yanissa voegt daaraan toe: “Respect binnen het klaslokaal is het allerbelangrijkste, van leerling naar docent en andersom. Wanneer je respectvol met elkaar omgaat is er genoeg ruimte en is zelfcensuur vaak niet nodig.”
Uitgelichte afbeelding: Par Thomas Bresson — Travail personnel, CC BY 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=95192060
Gerelateerde artikelen
Monnikenwerk onthult sluipverbruik: 80 procent dockingstations en 70 procent beeldschermen bleef in zomervakantie op stand-by
Brandende lampjes van dockingstations en beeldschermen zorgen op Saxion jaarlijks voor een sluipverbruik dat gelijkstaat aan dat van vijftien huishoudens. En alleen al in de zomervakantie werd er voor twee huishoudens op jaarbasis aan stroom gebruikt, omdat 70 procent van de beeldschermen en 80 procent van de lampjes van dockingstations nog brandde, blijkt uit veldonderzoek van het Sustainable Saxion Team (SST). “Ik denk dat veel mensen dit echt niet doorhebben.”
Onbezongen Held Frank Poorthuis: “Ik ben misschien wel de meest sociale IT-er”
Sommige mensen slaan dicht als je ze interviewt. ICT-ondersteuner Frank Poorthuis (25 jaar in dienst) blijkt het tegenovergestelde. Eigenlijk hoeft zo’n interview niet zo nodig, zegt hij eerst nog. Eenmaal op de praatstoel blijkt hij een nauwelijks te stoppen natuurkracht. Daarbij neemt hij geen blad voor de mond. “Dan scheelt het misschien dat ik wat ouder ben.” Toch trekt ook hij ergens de grens. “Dat ik postzegels verzamel moet je niet opschrijven, dat komt zo oubollig over.”
Ondanks goede voornemens komt het licht volop van TL-balken, maar dat moet begin volgend schooljaar voorbij zijn
TL eruit en LED erin, het was vijf jaar geleden al de bedoeling. Toch zie je op veel plekken op Saxion nog volop de ouderwetse TL-balken hangen. Een mislukte aanbesteding gooide roet in het eten, vertelt FSO-manager Lian Wienk. Maar: “Uiterlijk 31 augustus 2026 hebben we overal op Saxion LED-verlichting.”