Hoe een verloren gewaand kunstwerk werd hervonden, en jonkheer De Maere daarvoor voor de tweede keer naar Saxion kwam

Twee dagen eerder, woensdagmiddag, belt Theodor van der Velde naar SaxNow. Hij heeft een pracht van een verhaal te verkopen zegt hij, handelend over een kunstwerk, een ‘stokoude baron’, en een vermissing en terugkeer. En daar moet SaxNow, als ‘roemrucht nieuwsmedium’, natuurlijk bij zijn, vindt hij.

Plaats en tijd van handeling: het Harry Bannink-theater, vrijdag 16.15 uur. Want dan komt de oude baron, op zijn verzoek, naar Saxion. “Daar maak je toch gewoon tijd voor?”, vraagt Van der Velde retorisch. En met bravoure: “Goed, want als jij komt, dan hoef ik de Tubantia en RTV Oost niet meer te bellen.”

Zo snel mogelijk

Die vrijdag blijkt waar het over gaat. Het kunstwerk heet L’oiseau déraciné (de ontwortelde vogel). De kunstenaar, die ook aanwezig is, heet Andre Boone. Verder is Ruben Sinkeldam in het theater, want hij is coördinator kunst. Toen Van der Velde ‘ontdekte’ dat De Maere nog leeft, besloot hij dat deze bijeenkomst zo snel mogelijk georganiseerd moest worden.

Op het nieuwe beschrijvingsbordje staat dat het werk in 1984 werd onthuld, maar kunstenaar Andre Boone verbetert dat meteen: ‘Het was in 1983, het jaar van mijn afstuderen’. Theodor van der Velde vroeg de toen nog AKI-student om als afstudeeropdracht het werk te maken. En hij nodigde de baron uit, om het werk te onthullen – dezelfde baron (die eigenlijk jonkheer is, zo vertelt hij), die veertig jaar later weer op Saxion is.

De cirkel is voor De Maere d’Artrycke zo weer rond, vertelt de kwieke 93-jarige. Als je zou zeggen dat hij 73 is, zou je het ook geloven. Hij komt voor dit moment graag uit Vlaanderen met zijn zoon, omdat hij ‘fier’ is, als nazaat van de textielbaron die veel voor Twente en Enschede betekende. Want het was zijn voorvader jonkheer Charles Louis de Maere die vanaf 1830, toen Nederland en België uit elkaar gingen, de katoennijverheid naar Twente bracht.

Deze Charles Louis speelde een belangrijke rol bij de verbetering van de werkomstandigheden en de scholing van de textielarbeiders in Enschede. Al in 1833 stichtte hij samen met het stadsbestuur de eerste weefschool van Enschede met plaats voor 25 leerlingen. Hieruit is later de Hogere Textielschool ontstaan, in 1909 kwam uit de Nederlandse School voor Nijverheid en Handel de Textielschool voort, in 1918 gevolgd door de Hogere Textielschool. Oftewel een voorloper van Saxion.

Charles Louis de Maere leeft voort als naamgever van gebouw De Maere, in gebruik door het ROC. En als naamgever van Stichting de Maere, dat initiatieven ter versterking en promotie van middelbaar en hoger textielonderwijs in Nederland en daarbuiten faciliteert en ondersteunt.

Buiten de gebaande paden

Terug naar het heden. Het was Theodor die met het idee kwam van een naambordje, vertelt kunstcoördinator Ruben Sinkeldam. Ze hebben een klik met elkaar. “Theodor kan iets regelen buiten de gebaande paden om, als hij dat belangrijk vindt. Dat hebben we gemeen.” Want Sinkeldam is bezig met een inventarisatie van alle kunst op Saxion, en wil die van informatie voorzien. “Dat is nog lang niet klaar. Voor dit initiatief heb ik een uitzondering gemaakt.”

Hij vindt het kunstwerk in het theater mooi, zegt hij. “Met een prachtig verhaal erachter.” Want het werk hing in wat destijds de kantine was. Maar bij een verbouwing in 2004 raakte het werk kwijt. Pas met een verbouwing in 2016, werd het kunstwerk weer teruggevonden en opgehangen. Hoe een werk van z’n omvang ‘kwijt’ kan raken, dat blijft een raadsel.

Andre Boone, de kunstenaar, is blij dat het werk compleet is, nu zijn naam en de titel L’oiseau déraciné leesbaar is, net als een korte omschrijving van het werk. “Het is een klein wonder dat het werk nog heel is”, zegt hij. Want in de tijd dat deze plek dienst deed als kantine, gingen de studenten bepaald niet museaal om met het werk. Ze stalden hier hun tassen in, maar hingen er ook dikwijls aan. En het werk is dus ‘lost and found’. Maar L’oiseau déraciné blijkt ook van een flinke dosis weerbaarheid voorzien, concluderen we. Voor de kunstenaar is nu de cirkel rond.