Vijf vragen (en antwoorden) over de proef met sensoren die personen gaan tellen

Wat is er aan de hand?
Van 20 november tot 9 februari is de vierde verdieping van het ACT-gebouw in Enschede onderdeel van een proef. In de ruimtes G4.32 (leslokaal), G4.30 (OTSWO), G4.29c (spreekcel) en G4.27 (kantoor) hangen in die tijd twee types sensoren. Die sensoren moeten inzicht bieden in de bezetting van de ruimtes (zijn die wel of niet in gebruik) en benutting (door hoeveel personen dan). Doel is om beter te kunnen plannen, en zo dus uiteindelijk efficiënter te kunnen omgaan met de ruimte op Saxion. De sensoren zouden ook bijvoorbeeld gebruikt kunnen worden om schoonmaak efficiënter aan te sturen, maar dat valt buiten deze proef.

Wat is er geleerd van de sensoren-soap in Leiden?
In tegenstelling tot in Leiden, is het hier juist de bedoeling om (negatieve) verrassing door de sensoren zoveel mogelijk te voorkomen. Dus staan er straks roll-up-banners in de ruimte, wordt elke sensor voorzien van een sticker (zie afbeelding) en worden ook bijvoorbeeld de docenten die gebruik maken van de ruimtes ingelicht. Heel belangrijk: de gebruikte sensoren zijn niet dezelfde en kunnen ook niet hetzelfde, maar daarover later meer. Ze hangen bovendien in een klein stukje van Saxion, niet op heel Saxion.

Erwin Dekker, projectleider van de pilot, bezweert bovendien dat het hier écht om een proef gaat. “We willen zien wat verschillende leveranciers te bieden hebben, in verschillende types ruimtes, en ook met de prijskaartjes die daar bij horen. Maar deze pilot staat op zich: ook hierna zijn sensoren zeker geen feit. Een conclusie kan ook zijn: dit brengt ons niet wat we hoopten.”

Wat is er mis met de tellers die nu bezetting en benutting registreren?
Met de tellers an sich niets, al bleek in het verleden uit een opiniestuk op SaxNow wel dat er docenten zijn die zich afgeleid voelden door volgens hen iets te aanwezige tellers. FSO-directeur Jan Tromp gaf toen al aan er wel wat voor te voelen om de boel met techniek op te lossen. Met sensoren kun je veel nauwkeuriger registreren, blijkt uit de woorden van Erwin Dekker en Kim Scholte van Mast, ook lid van de projectgroep die de proef uitvoert. “Bij tellers gaat het om momentopnames. Dat is foutgevoeliger en het geeft geen doorlopend inzicht.”

Welke sensoren komen er eigenlijk te hangen en belangrijker: wat registreren ze of kunnen ze registreren?
Saxion test tijdens de proef twee types sensoren van twee verschillende leveranciers. Ze werken allebei heel anders: één sensor maakt doorlopend beelden en vergelijkt deze onderling met elkaar. Volgens de leverancier worden deze beelden in de sensor zelf geanalyseerd en zijn ze buiten de sensor niet toegankelijk. Bovendien kan de sensor volgens de leverancier alleen aantallen doorgeven, geen beelden. Projectleider Erwin Dekker geeft aan dat de beelden ook écht niet doorgegeven worden, zelfs al zouden kwaadwillenden dat willen. “Dan wordt het een beetje technisch, maar dat heeft te maken met het lora-protocol.”

De andere sensor combineert een bewegingssensor en een warmtesensor. Die sensor maakt dus helemaal geen beelden. Beide sensoren zijn in ieder geval niet dezelfde sensoren als destijds in Leiden. Dekker: “Iedereen in hoger onderwijsland kent die voorbeelden inmiddels wel, dus daar hebben we tijdens de marktconsultatie rekening mee gehouden.”

Voor de liefhebbers, die zelf gebruikershandleidingen willen checken vroegen we de exacte types op. Het gaat om de: Office Gateway, Milesight VS121-P bezettingssensor, Elsys ERS desksensor van SWYCS en de Esca Locus Desk sensor (bureaus kantoorruimte 15x), Esca Omni occupancy sensor (onder tafel spreekcel en onder vergadertafel kantoorruimte 2x), Esca Alta Ceiling occupancy/climate sensor (Les, OTSWO 2x, spreekcel), workspace sensor (zelfde Milesight) (lesruimte en kantoorruimte) van Officebooking.

En dan de hamvraag: moeten we ons zorgen maken over onze privacy?
Zoals wel vaker als het over de risico’s en beperkingen van techniek gaat; dat hangt natuurlijk erg af van aan wie je het vraagt. Volgens Kim Scholte van Mast en Erwin Dekker meldde zich na de aankondiging van de proef zich in ieder geval nog niemand met zorgen. Vragen waren er wel van de medezeggenschap, ook met de ervaringen in Leiden het achterhoofd. Die meldde vorige week echter in de overlegvergadering een gedegen onderbouwing te hebben gehad van de projectgroep, en de proef ‘met vertrouwen tegemoet te zien’.

Dave Borghuis van TkkrLab is privacy-activist en hacker. Hij zorgde ervoor dat Enschede een boete van 600.000 euro opgelegd kreeg voor wifi-tracking. Borghuis is aan het werk als we hem contacteren, en zegt zich eerst verder te moeten verdiepen, voor hij echt wat kan zeggen. “Wat ik in ieder geval zie is dat ze er alles aan doen om het netjes te melden.”

Verder zegt hij dat niet alleen gekeken moet worden naar hoe apparatuur gebruikt wordt, maar ook naar hoe die misbruikt kan worden. “Dus als iemand kwaad wil met zo’n sensor, wat kan hij er dan mee doen? Als ik naar deze types kijk zie ik al veel tech-talk. Leuk natuurlijk. AI, Lorawan, GDPR-complient, maar wil je daar echt iets over kunnen zeggen, dan moet je ook echt uitzoeken wat het betekent voor de sensoren.”

De projectgroep zegt de privacy en informatiebeveiliging uitvoerig onderzocht te hebben in de marktconsultatie voorafgaand aan de proef. Scholte van Mast: “We hebben wat dat betreft de juiste stappen gezet. Informatiebeveiliging & Privacy (IB&P) is continu aangehaakt geweest tijdens het opzetten, juist om naar de privacy te kijken.” Dekker: “Ook zijn de hardware specificaties aangeleverd en daadwerkelijk bekeken, juist op dit vlak.”  

Onderdeel van de scenario’s die achteraf uitgewerkt moeten worden, en waar dus naar gekeken moet worden: wie heeft bij eventuele uitrol van sensoren toegang tot de verzamelde data, en wie juist niet. Doel is in ieder geval niet om docenten of andere medewerkers te controleren, geeft Scholte van Mast desgevraagd aan. “Het gaat ons echt alleen om de bezetting, om straks te komen tot een efficiënter gebruik van de ruimte.”