Na meer dan dertig jaar op Saxion ging HBO-ICT-docente Margriet de Vos begin dit jaar met pensioen. Wat volgde was niet alleen een cursus porselein maken, maar iets veel groters: De Vos is een van de oprichters van de nieuwe beweging 'Oma’s tegen extreemrechts'. SaxNow ging mee naar een demonstratie. “Ik ben niet iemand die gaat fietsen op de hei.”
De zaal ontplofte nog net niet, zegt Margriet de Vos (67), toen ze bij haar afscheid op Saxion aankondigde dat ze wilde onderzoeken of ze de Nederlandse tak van ‘Omas gegen rechts’ kon opzetten. Dat hielp. “Al dacht ik toen nog: laat ik even een half jaartje kijken of het wat is.”
Dat was buiten vriendin Mieke Damen (66) gerekend. “Die heeft twee multinationals geleid en weet van doorpakken.”
Dus zit Damen nu op de vloer van de woonkamer van De Vos’ woning even buiten Amsterdam. Daar haalt ze bordjes met ‘OMA’S TEGEN EXTREEM RECHTS’ erop uit een grote plastic regenboogtas, om ze daarna in te wikkelen met huishoudfolie, zich hardop afvragend of ze daardoor straks niet te veel reflecteren op foto’s en video’s van de media.
Op de opmerking dat die huishoudfolie ‘lekker rolbevestigend’ is voor een clubje van oma’s moet Damen keihard lachen. “Deze bordjes kosten twintig euro per stuk, dus het zou zonde zijn als ze nat worden.”
Mieke Damen op de vloer in de weer met huishoudfolie. Foto's: Bas Klaassen/SaxNow
Het is een klein, huiselijk begin van iets dat misschien wel de potentie heeft om heel groot te worden. De stichting oma’s tegen extreemrechts is nog in oprichting, HBO-ICT-studenten bouwen een website die volgens planning eind juni gaat, en er is nog geen bankrekeningnummer. Vooralsnog betalen Damen en De Vos alles zelf.
Hoe anders is dat in Duitsland, waar de Omas gegen Rechts inmiddels een fenomeen zijn. De beweging heeft daar duizenden leden en ruim honderd lokale afdelingen, met senioren die de straat op gaan tegen rechts-populisme, rechts-extremisme en de opkomst van de AfD. Ook in Oostenrijk – waar de beweging begon- en Italië zijn de protesterende ouderen een begrip.
In Nederland is de opkomst voorlopig nog bescheidener. “Een slechte opkomst vandaag”, zegt De Vos, bijna verexcuserend. “Vorige week waren het er veel meer. Maar goed, dit is nog een leerproces.”
Een stuk of zes oma’s en een opa worden vanmiddag verwacht, als er een groot protest op de dam op het programma staat, waar meer dan 240 organisaties de straat op gaan tegen ‘extreemrechtse angstzaaiers en populisten die de politieke agenda bepalen’.
Margriet de Vos (rechts) en Mieke Damen (links). Goedlachs, maar met een bloedserieus verhaal: de oma's tegen extreemrechts maken zich grote zorgen over de opkomst van extreemrechts.
Sterke mannen
Eerst koffie en koekjes. Aan de keukentafel vertellen Damen en De Vos over een wereld die steeds grimmiger wordt. Over hoe veel mensen denken dat het wel los zal lopen met extreemrechts in deze wereld. Ze trekken een parallel met de jaren ’30 van de vorige eeuw, toen de wereld zich in een verwarrende periode bevond en mensen gingen leunen op sterke mannen. Ook toen werd men verrast.
Dat geldt nu niet voor de twee vriendinnen. De Vos: “Ik zie een sluimerend gevaar, waarin extreemrechts wordt genormaliseerd.” We hebben ons laten inpakken door big tech, hele rijke mannen die ons infosysteem in handen hebben en dat uitbuiten voor hun eigen gewin en Trump is hun stroman, zegt Damen. “En wat we in Amerika zien, zien we uiteindelijk ook in Nederland. Deze ontwikkeling gaat snel en iedereen trapt erin.”
Ze zien een tweedeling in de samenleving. Damen: “Vooral de zwakkeren zijn de dupe. Die kloof wordt steeds groter.” En die is koren op de molen van extreemrechts. “Zij houden van die chaos. In chaos hangen mensen aan een sterke man.”
Winterfase
Voor ze met pensioen ging, was De Vos ruim een jaar bezig met de vraag wat ze daarna ging doen met haar leven. “Je gaat de winterfase in,” zegt ze, niet zonder gevoel voor dramatiek – of realiteitszin. Mensen om haar heen gaan dood. Haar lichaam laat vaker van zich horen. Haar beroepsidentiteit, opgebouwd in meer dan dertig jaar bij hogeschool Saxion, valt weg.
Natuurlijk houdt ze van uitstapjes, van kunst en porselein. Maar dat is het niet alleen. Ze wil iets dat ertoe doet. Een verschil maken, al is het maar als een druppel op een gloeiende plaat. Dus geeft ze nog steeds les, zij het aan vluchtelingen. Maar daar bleef het niet bij. “Ik ben niet iemand die gaat fietsen op de hei.”
Een belangrijk verschil met de oma’s in Duitsland is er wel. Daar is het Omas gegen rechts. In Nederland werd daar het woord extreem aan toegevoegd. De Vos: “Ik zag daar dat ze continu bezig waren met uitleggen dat ze niet tegen de CDU waren, maar wel tegen de AfD.” Bovendien, zegt ze, als je kiest voor extreemrechts voelen veel minder mensen zich persoonlijk aangevallen. “Dan kun je het gesprek nog aangaan.”
Ze is zelf geen oma, zegt ze, ze heeft zelfs geen kinderen. “Ik dacht bij mezelf: oma’s? Alsjeblieft zeg. Dat is nogal een beladen term.” Maar ze dacht ook gelijk; dat is marketingtechnisch wel interessant. “Oma’s zijn lief, schattig, wijs, daar heb je bij op schoot gezeten. Dus ik heb me er inmiddels helemaal mee verzoend. Niemand trapt een oma in elkaar. Alhoewel, als het echt fascistisch wordt...”
Wat extreemrechts is, daar werd over vergaderd, liet ze me eerder al weten. Er is een schaal, legt ze uit, van middenrechts, naar radicaalrechts, naar extreemrechts. “Waarbij die laatste geweld verheerlijkt en antidemocratisch is.” Op de Nederlandse schaal: FvD zien de oma’s als extreemrechts, ‘PVV is op papier radicaalrechts’. “Maar in de praktijk zijn de tweets van Geert Wilders vaak extreemrechts.”
In de metro op weg naar het protest.
Rollator
De Vos neemt vier paraplu’s mee, voor straks. Er is flink wat regen voorspeld. We lopen samen naar de metro. De Vos en Damen met hun buttons al opgespeld. De Vos loopt niet makkelijk – ze heeft een slechte knie en heup. “Ik doe straks ook niet mee aan de mars. Dat houd ik niet vol.” Damen stelde haar daarom eerder al eens voor om met een rollator te gaan. De Vos: “Over mijn lijk, dacht ik.” Marketingtechnisch wél sterk. Damen: “Ik dacht doe het nou maar, dat werkt fantastisch.”
Pal voor het centraal station ontmoeten we een aantal van de andere oma’s tegen extreemrechts. Een van hun is een man, hij heet Frank. Hij is samen met Conny, nu zo’n drie maanden. “Komt dat ook in het stuk?”
De opkomst is iets hoger dan verwacht. “Hadden we toch meer bordjes moeten meenemen”, zegt De Vos monter, terwijl ze inmiddels doordrenkt is van de gietende regen. We lopen van Centraal naar de Dam. Eerder stonden ze bij een protest op de hoek van het plein, pal voor de Dior-winkel: dat bleek een fantastische plek, zegt De Vos. “Alle pers moest daar langs.”
Frank (l) en Conny (r) sluiten zich aan voor het Centraal Station. Frank heeft een iets ander bordje: 'Ik ben ook tegen extreem rechts'.
Ook mee onderweg is Gerry Stegeman (63), die werkt voor het lectoraat Weerbare Democratie en eerder D66-raadslid was in Deventer. “Maar hier ben ik als privépersoon”, zegt ze voor de duidelijkheid. Iedereen roept maar rare dingen. Over migranten en diversiteit vooral. Stegeman: “Veel mensen denk dat het niet zo’n vaart zal lopen, maar het gaat niet de goede kant op.”
Op de Dam worden de oma’s veel gefotografeerd. Soms wat lacherig, soms bewonderend. De buttons gaan gretig van hand tot hand. “De eerste reactie is vaak een beetje grinnikend,” zegt Gerry Stegeman, “maar uiteindelijk denken mensen toch: verhip, dit is eigenlijk best serieus.”
Op het podium roept iemand iets over de industrie, die zoveel plastic produceert dat het ‘zorgt voor microplastics in onze hersenen, foetussen en balzak’. En dat tegenkracht nodig is, om onder andere met die industrie de strijd aan te gaan.
Op de Dam zijn de oma's razendpopulair.
Ondertussen breekt De Vos zich het hoofd over de vraag wanneer de oma’s een succes zijn. “Als extreemrechts geen voet aan de grond krijgt.” Maar ze wil ook een rolmodel voor jonge vrouwen zijn: die moeten weten dat ze niet terug naar het aanrecht hoeven.
Eenmaal thuis appt ze. Om trots te laten weten dat de oma’s (in beeld) het NOS-journaal hebben gehaald.
Maar belangrijker misschien nog, omdat ze heeft bedacht dat ze nog iets wilde zeggen. Ze wil een veilige en vrije wereld achter laten, stuurt ze. ‘Ik moet er niet aan denken dat de millennials en Gen Z straks opgroeien in een onvrije wereld, waar het recht van de sterkste regeert en geen plek is voor grote groepen mensen, omdat wij ons niet op tijd verzet hebben.’
En wat er ook van komt, zei ze eerder die middag al. “Je bent bezig, je bent betrokken. Al is uiteindelijk maar een druppel op de gloeiende plaat.”
'Ik moet er niet aan denken dat de millennials en Gen Z straks opgroeien in een onvrije wereld, waar het recht van de sterkste regeert en geen plek is voor grote groepen mensen, omdat wij ons niet op tijd verzet hebben.’
Gerelateerde artikelen
Bezuinigingen; “Minimale overhead, maximale toegevoegde waarde voor onderwijs en onderzoek”
Saxion staat voor moeilijke keuzes: waar vallen de harde klappen? De Centrale Medezeggenschap (CMR) ziet dat er ‘in de volle breedte’ wordt gekeken naar hoe Saxion de komende jaren miljoenen gaat bezuinigingen. “Prettig om te zien”, zei CMR-lid Wytse Mensonides in de vergadering met het CvB. Duidelijk is dat er flink gesneden wordt in de overhead, oftewel de kosten voor dienstverlening aan onderwijs en onderzoek.
Leveringsproblemen IPhone 16e; vijftien nieuwe medewerkers zonder werktelefoon
Tot op heden kregen vijftien nieuwe medewerkers van Saxion geen werktelefoon, vanwege leveringsproblemen van de nieuwe IPhone 16e. Zij moeten hun privételefoon gebruiken als ze die nodig hebben voor hun werk. ICT-manager Rob Exalto zegt dat het gaat om een tijdelijk probleem. “We hebben druk op de leverancier gezet dus vanaf volgende week moet dit opgelost zijn.”
Profiel: nieuwe bestuursvoorzitter is authentiek, menselijk én ‘goed met de centen’
Volgende week begint Inge Grimm (55) als nieuwe bestuursvoorzitter van Saxion. De nieuwe bestuursvoorzitter is wars van spelletjes en een dubbele agenda heeft ze niet, zeggen mensen die haar kennen. Op Windesheim zien ze haar met lede ogen vertrekken. “Hier heeft Saxion een hele goede aan.”