Opinie: Afvinkmentaliteit

De onderwijsvisie van Saxion is hopeloos verouderd, in ieder geval in de dagelijkse praktijk. In plaats van zich aan te passen aan de snel veranderende wereld, lijkt het onderwijs moeite te hebben met het maken van cruciale keuzes en vernieuwingen. Het beleid over het gebruik van AI is een positieve stap, maar het is een druppel op een gloeiende plaat.

Het onderwijs moet zich dringend aanpassen aan de snel evoluerende technologische en maatschappelijke landschappen, als het wil dat haar studenten goed voorbereid zijn op moeilijk op te lossen problemen.

Ironisch genoeg krijg je als je zoekt op ‘Saxion toekomstgericht onderwijs’ juist een stap in de goede richting, ook al krijg ik management-taal geïnduceerde jeuk van een punt als: ‘Communities: studenten leren in communities’, waarmee ze bijvoorbeeld doelen op de thuisgroep waar ik sinds kwartiel twee van jaar één volgens mij niks meer van heb gehoord.

En ook al leest deze visie als een veel te dure consultant die hip denkt te moeten zijn, er staan weldegelijk enkele goede dingen in. Interdisciplinair onderwijs is mooi, maar het gebeurt amper. Ik doe nu bijvoorbeeld een project over de verduurzaming van een cateraar met alleen studenten van Ruimtelijke Ontwikkeling. Hotel Management, Bedrijfskunde, Commerciële Economie, Facility Management en Toegepaste Psychologie zouden hier ook uitstekend een bijdrage aan kunnen leveren, maar bij niet één project gebeurt dat ook.

‘Studenten hebben invloed op de eigen leerweg’, staat er zelfs in drie verschillende vormen (dat is dus drie van de negen punten), maar ik ken geen enkel keuzevak bij mijn academie. Honoursvakken dan? Daar zit je direct ellenlang aan vast.

Wicked problems

Een van de belangrijkste termen die je zou kunnen tegenkomen op Saxion: ‘wicked problems’. Denk aan klimaatverandering, sociale ongelijkheid of polarisatie. Iets soortgelijks zal je ook vinden bij archeologie, bouwkunde of ICT, wellicht met een ander woord. Problemen waarbij de definitie en oplossing of antwoord niet duidelijk zijn en tegenstrijdigheden elkaar om de oren vliegen. Juist een school zou je voor moeten bereiden op het moeilijkste dat je bij je toekomstige werk zou kunnen doen.

Maar laat dat nou net zijn waar het onderwijs ons zo slecht op voorbereid. Door de gigantische hoeveelheid multiple choice-toetsen moeten we letterlijk en figuurlijk in hokjes denken bij problemen waar je juist ‘out of the box’ zou moeten denken. Dat terwijl google en (zeker op termijn) ChatGPT dat ook voor ons kunnen doen.

We moeten durven kiezen voor meer openboektoetsen, projecten en essays, waarbij het toevallig onthouden van feitjes niet langer centraal staat. Het toetsen van kennis die gemakkelijk te vinden is en je toevallig goed opslaat in je kortetermijngeheugen omdat je last minute hebt gestampt, dient geen enkel doel. Laat staan een educatief doel.

De focus moet liggen op het praktisch begrip van concepten, kritisch denken en het toepassen van informatie in verschillende contexten. Het is dan prima als je even de precieze definitie googelt. Sluit trouwens ook beter aan bij het werkveld. Sterker nog: dat is alleen maar goed want dan heb je zeker up to date informatie.

Halfbakken keuzes

Het huidige systeem lijkt te worstelen met keuzes maken en prioriteiten te stellen, en maakt daardoor halfbakken keuzes. Het houdt vast aan slechte tactieken die weinig zeggen over de student. Als je een slecht gemaakte toets Nederlands an het eind van jaar één niet haalt, moet je een verbeterplan schrijven waar vervolgens niks mee gedaan wordt.

Dat is geen effectieve benadering. Het is eerder een vorm van onderwijsontduiking waarbij studenten door bureaucratische hoepels moeten springen zonder daadwerkelijk ergens van te profiteren. Saxion kan een hokje afvinken, maar of het Nederlands er echt beter van is geworden? Spoiler: Nee (en dat weten docenten ook wel natuurlijk, maar ook die zitten vast aan het vinkje in Bison).

Als we het toch over bison hebben: ‘Computer says no’ komt uit een Britse comedyserie, maar slaat ook op hetzelfde bureaucratische systeem binnen sommige afdelingen van Saxion. Er zijn onderdelen met een bureaucratie waar Max Weber zich dood van zou schrikken als hij niet al ruim 100 jaar was. Hoewel voorstander van een bureaucratie zag hij ook een groot nadeel: het risico dat men mensen ging opsluiten in een denkbeeldige ‘ijzeren kooi’ van op regels gebaseerde, rationele controle.

Het is tijd voor Saxion om af te stappen van zijn afvinkmentaliteit en zich te richten op een eigentijdser, flexibeler onderwijssysteem. Studenten moeten worden voorbereid op de echte wereld, waar complexiteit, kritisch denken en het toepassen van kennis essentieel zijn. Het is de hoogste tijd om Saxion naar de voorhoede van innovatief onderwijs te brengen.