Column: Tweedehands denkers

Ik slaakte een zucht die ergens tussen medelijden en totale wanhoop hing. Als ik het goed heb onthouden was die briefing vijf à zes pagina’s lang, schijnbaar vraagt dat lezen al te veel cognitieve inspanning. En dit is slechts het topje van de ijsberg. Als ik terugdenk aan de andere opdrachten van vorig jaar: hoeveel van mijn klasgenoten 1-op-1 AI-braaksels in hun Word-document plakten zonder zelf enige kritische denkcapaciteit te tonen…

Mijn god, hoe lui zijn we geworden?

Laten we vooropstellen dat ik geen AI-onheilsprofeet ben. Ik zie absoluut de nuttige toepassingen van AI. Het werkt erg handig als schrijfhulp, spellingscontrole, feedbackmachine, noem maar op. Maar: ik ben het fundamenteel oneens met hoe AI zich de afgelopen jaren in de samenleving heeft genesteld.

Dom en lui

Ik vrees dat wij, als jongeren, onze hele generatie collectief dom aan het maken zijn. Alle frustratiepunten of denkhobbels worden gewoon ge-outsourced naar ChatGPT. We vinden het zó moeilijk om zelf eens na te denken dat we langzaam naar een frictieloze maatschappij gaan waarin de AI alles voor ons doet én bedenkt.

Alsof dat nog niet genoeg is, voedt AI ook nog eens ons ego. Elke willekeurige vraag wordt beantwoord met complimenten over hoe “origineel” en “inzichtvol” we wel niet zijn. Een machine die ons vertelt dat we briljant zijn, ongeacht de inhoud.

Het is bijna poëtisch zelfbedrog: we worden gefeliciteerd met onze eigen luiheid. Hoogleraar neuropsychologie Erik Scherder noemde AI in een filmpje dat ik laatst zag ‘Afnemende Intelligentie’. We maken onszelf dommer als we AI dom gebruiken, omdat onze hersenen simpelweg achteruitgaan als we ze minder gebruiken.

Zelfverklaarde goeroes

In de comments onder dat filmpje wemelde het van de zelfverklaarde AI-goeroes, ChatGPT-experts en cursusverkopers. Je kent ze wel: types die elke week een post plaatsen over hoe “het nieuwe model alles verandert”, gevolgd door een link naar hun betaalde webinar. Dezelfde mensen die zichzelf “AI-pionier” noemen omdat ze drie prompts hebben ingevoerd en nu een e-book verkopen over “de toekomst van werk”.

De boodschap is altijd dezelfde: dat AI je slimmer, creatiever en productiever maakt, mits je hun cursus koopt. Of dat ze de “geheimen van AI” wel even willen komen verklappen, maar dan graag bij je op kantoor of opleiding, tegen een vergoeding uiteraard.

Ik moet wel toegeven dat ze enigszins een punt hadden. Ja, met AI kun je je werk sneller en effectiever doen. Maar beste medestudenten, kijk zelf eens kritisch naar jezelf. Ben je echt liever moe dan lui? Blijven we onszelf écht cognitief uitdagen?

Als je geen vragen meer stelt, stopt met kritisch nadenken, geen bronnen meer checkt, maar alles blind overneemt, ja, dan daalt je aandacht en concentratie, en neemt je vermogen tot creatief en probleemoplossend denken af. Volgens mij zitten we nu in een onderwijsstelsel waar we nogal snel geneigd zijn om gemak boven kwaliteit te kiezen.