Opinie: Belicht de voordelen en successen van Smart Solutions Semester

Het gedoe rondom het Smart Solutions Semester laat weinigen onberoerd. In het expertiseteam, waar ik deel van uitmaak, merk ik dat van dichtbij. Maar ook door de verhalen vanuit de organisatie, die vooral het negatieve sentiment van het semester voeden. Dat gaat inmiddels zover dat opleidingen, ook die van het eerste uur, liever stoppen met het semester dan ermee doorgaan.

Dat is hun goed recht natuurlijk, daar heb ik niks over te zeggen. Maar ik vind er wel wat van en dat heeft voor een deel te maken met de ontstaansgeschiedenis van het semester. Daarbij ben ik vanaf het begin tutor van Smart Solutions-groepen en heb ik veel mooie ervaringen.

Eigenaarschap, verantwoordelijkheid en vertrouwen geven

Binnen de academie LED legden wij twaalf jaar geleden, met een aantal heidagen, het fundament voor het Living Technology Project Semester (LTPS). Samen met alle medewerkers, studenten en werkveldvertegenwoordigers ontwikkelden we een missie en visie. Het LTPS werd vanuit die visie geboren uit een eenvoudig, maar krachtig geloof: als we studenten willen opleiden tot een professional (in ons geval onderzoeker/ontwikkelaar) die moet kunnen samenwerken met mensen van verschillende disciplines, dan is dàt de kern van wat we ze moeten laten doen. En hen daar eigenaarschap, verantwoordelijkheid en vertrouwen in geven.

Met het LTPS hebben we dat gedaan. Het succes van het LTPS binnen LED was reden voor andere opleidingen om aan te sluiten. Het project TROTS (Toekomstbestendig en Robuust Organiseren van Techniek Onderwijs) opende de deur voor andere opleidingen, eerst die van de academies BBT en ACT. Dat resulteerde in 2018 in het Smart Solutions Semester.

Zoals het LTPS staat het Smart Solutions Semester voor een radicale verschuiving in het onderwijsparadigma. Het is meer dan alleen een bundeling van disciplines; het is een verwevenheid van praktijk en theoretische kennis, waar studenten zich bevinden in de authentieke setting van professioneel werk. Geen traditionele lessen met daaropvolgende tentamens, maar (soms weerbarstige) ervaringen die hen in staat stellen te groeien als zelfsturende professionals.

Dit model omarmt de rol van de docent als coach, waarbij studenten eigenaarschap nemen over hun leerproces en begeleiding ontvangen wanneer ze tegen uitdagingen van de lerende professional aanlopen. Dat is belangrijk, want dan ervaren studenten zelf wat ze nodig hebben om stappen te zetten in hun persoonlijke en professionele ontwikkeling.

Het succes van het semester is onmiskenbaar, gezien het aantal opleidingen dat inmiddels deelneemt en de mooie resultaten die veel groepen behalen. Ook buiten Saxion wordt er oprecht met bewondering gekeken naar het semester. Echter, met dit succes lijkt intern ook de weerstand te groeien. Ontevreden studenten en docenten zorgen al een poos voor een negatief sentiment binnen bepaalde opleidingen en andere gremia. Zelfs de Centrale Medezeggenschap vindt er iets van.

Er is veel aandacht voor de onvrede en je zou bijna gaan geloven dat er aan het semester niks deugt. Maar laten we ons alsjeblieft niet op dat negatieve sentiment en ontevredenheid richten als graadmeter van het succes van het semester (of onderwijs in het algemeen); het wordt er alleen maar erger door. Met tevredenheid meet je trouwens ook eerder de populariteit dan de effectiviteit van onderwijs. Groei en ontwikkeling gaat gepaard met pijn en ongemak, dus de weerstand is best begrijpelijk. Maar niet onoverkomelijk.

Neiging tot controle

Misschien komt de weerstand voort uit een natuurlijke neiging tot controle, om vast te houden aan ‘traditionele’ onderwijsmethoden, waarbij de rol van de docent als kennis(over)drager centraal staat en studenten min of meer passief informatie consumeren. Studenten hoeven daarbij niet of amper na te denken over welke leerbehoefte ze zelf hebben en de acties die daarbij horen. Want dat levert stress op en dat willen we liever niet.

Maar dat is zeker niet het enige. Uit gesprekken met studenten krijg ik steeds opnieuw de indruk dat ze in hun eigen opleiding amper voorbereid worden op de manier van werken die in het semester gevraagd wordt. De ervaring om als student van begin tot eind de regie te krijgen over een groot en echt project en de weerbarstigheid die dat met zich meebrengt zou best een plek verdienen in de eerste twee jaar van de deelnemende opleidingen.

Niet altijd makkelijk of leuk

Want hoe doe je dat zonder van tevoren uitleg hoe je zoiets aanpakt? Hoe organiseer je dat, met een groep mensen die allemaal vanuit een ander perspectief denken en werken? En hoe ga je om met een opdrachtgever, hoe zorg je ervoor dat je daarmee op een volwassen en respectvolle manier communiceert? Dat zijn wezenlijke dingen die we van professionals, en dus ook van onszelf en van studenten, mogen vragen. Dat is echt niet altijd makkelijk of leuk, maar juist heel leerzaam, want je moet de regie pakken. En daar gaat het bij het semester ook voor een groot deel om.

Als pleitbezorger van het Smart Solutions Semester zie ik de weerstand niet als een teken van falen, maar eerder als een kans om het gesprek aan te gaan. Laten we serieus luisteren naar de zorgen en twijfels, maar laten we vooral benadrukken waarom we dit ook alweer doen en de voordelen en successen van het semester belichten. Want die zijn er in overvloed. En vooral ook samen nadenken over hoe we de uitdagingen die hiermee gepaard gaan kunnen overwinnen. Want studenten hebben zélf de regie over hun semester, en je kunt veel meer doen dan klagen en de oorzaak buiten jezelf leggen.

Mijns inziens is het is in ieder geval van essentieel belang voor Saxion dat het negatieve sentiment rondom het semester eindelijk eens overboord wordt gegooid.